ارزیابی و پهنه‌بندی خطر سیلاب‌های ناگهانی براساس مدل MFFPI (مطالعۀ موردی: حوضۀ اسلام‌آباد غرب)

سیلاب‌های ناگهانی پاسخ هیدرولوژیکی عوامل فیزیوگرافی حوضه به رخداد بارش‌های سنگین است و وقوع آنها سبب خسارات مالی و جانی می‌شود. به‌دلیل ماهیت پیچیدۀ سیلاب ناگهانی، پیش‌بینی آنها با دشواری زیادی روبه‌روست و ویژگی‌های فیزیوگرافی حوضه‌ها نقش مهمی در شکل‌گیری آنها دارد. مدل MFFPI با استفاده از شاخص‌های فیزیوگرافی حوضه‌ها به ارزیابی خطر سیلاب ناگهانی می‌پردازد. حوضۀ‌ اسلام‌آباد غرب به‌علت شرایط فیزیوگرافی و رخداد بارش‌های سنگین مستعد وقوع سیلاب ناگهانی است و در طی چند دهۀ گذشته رخداد سیلاب سبب خسارات گسترده در شهر اسلام‌آباد غرب و در سطح این حوضه شده است. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی و پهنه‌بندی خطر سیلاب ناگهانی حوضۀ اسلام‌آباد غرب با استفاده از مدل MFFPI است. نتایج پژوهش نشان داد که نقشۀ نهایی پتانسیل خطر سیلاب ناگهانی در مرحلۀ اول نشان می‌دهد که 45 درصد مساحت حوضۀ اسلام‌آباد غرب در پهنه با پتانسیل خطر زیاد قرار دارد. توزیع فضایی پهنه‌های خطر پنج‌گانه از شرایط توپوگرافی و تجمع جریان حوضه تبعیت می‌کند. در ادامه با بهره‌گیری از رگرسیون خطی پارامترهای موثرتر در تجمع و انباشت آب مشخص شده و چهار متغیر شیب توپوگرافی، تجمع جریان، انحنای دامنه و کاربری اراضی 6/96 درصد از شاخص پتانسیل سیلاب را توضیح می‌دهند. حذف پارامترهای کمتر مؤثر بافت ‌خاک و نفوذپذیری سنگ در مرحلۀ دوم اجرای مدل، سبب کاهش مساحت نواحی با پتانسیل خطر زیاد سیل و افزایش مساحت نواحی با پتانسیل خطر کم و متوسط سیل شده و مناطق با پتانسیل خطر خیلی زیاد در ارتفاعات و حواشی آن که با واقعیت همخوانی نداشته حذف شد. نتایج مدل MFFPI در هر دو مرحله بیانگر پتانسیل زیاد خطر سیلاب ناگهانی در سطح دشت اسلام‌آباد غرب است و این شهر و همۀ روستاها و زیرساخت‌های سطح آن در معرض خطر سیلاب ناگهانی قرار دارند.